Γιατί η συγκεκριμένη εικόνα προκαλεί δυσφορία σε εκατομμύρια ανθρώπους;

Μπορεί μία αντικειμενικά χαριτωμένη φωτογραφία ενός δρυοκολάπτη να «φρικάρει» μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων; Πώς οι επιστήμονες εξηγούν την «τρυποφοβία» και τι σχέση έχει αυτού του είδους η διαταραχή με μολυσματικές ασθένειες όπως η ευλογιά;

Ενας δρυοκολάπτης στέκεται πάνω στον κορμό ενός δέντρου. Με το ράμφος του κρατά ένα βελανίδι, ενώ δεκάδες άλλα είναι αποθηκευμένα πάνω στον μεγάλο κορμό. Η περιγραφή μοιάζει χαριτωμένη. Η αποτύπωση σε εικόνα όμως δεν προκαλεί τα ίδια ευχάριστα συναισθήματα σε όλους τους ανθρώπους.

Πριν από μερικές ημέρες, κάποιοι χρήστες μέσων κοινωνικών δικτύωσης άρχισαν να μοιράζονται τη φωτογραφία του πουλιού να τοποθετεί βελανίδια σε έναν κορμό δέντρου.

Πολύ γρήγορα, εκτός από τα χαριτωμένα σχόλια, εμφανίστηκαν και κάποιοι που δήλωσαν ότι αναστατώνονται ή ακόμα και αηδιάζουν με τη συγκεκριμένη φωτογραφία. Η αντίδρασή τους όμως δεν αφορά τον όμορφο δρυοκολάπτη, ούτε τα βελανίδια του. Το πρόβλημά είναι οι τρύπες που είχε δημιουργήσει στον κορμό του δέντρου και μάλιστα σε ακανόνιστους σχηματισμούς.

Η φωτογραφία αυτή μπορεί να πυροδοτήσει λοιπόν σε αρκετούς, τα συμπτώματα μιας συγκεκριμένης φοβίας: την τρυποφοβία.

Η τρυποφοβία είναι μια κατάσταση όπου ένα άτομο βιώνει αρνητικά συναισθήματα όταν αντικρίζει συστάδες μικρών οπών, δηλαδή τρυπών (π.χ. σφουγγάρια, κηρήθρες, κυψέλες, φράουλες, ρόδια, κ.ά.). Τα άτομα αυτά αισθάνονται φόβο, αηδία, αποτροπιασμό, δυσφορία, ανατριχίλα, δερματικό κνησμό, εφίδρωση, ναυτία ή μπορεί να παρουσιάζουν ακόμα και κρίσεις πανικού.

Η σημειώνεται πως η τρυποφοβία δεν αναγνωρίζεται επισήμως ως διαταραχή στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικής Διαταραχής της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM-5) αλλά ένα 10% των ανθρώπων δηλώνει πως παρουσιάζει τα συγκεκριμένα συμπτώματα όταν αντικρίζει οπές σε ακανόνιστα σχήματα.

Οπως αναφέρει μάλιστα ο Αρνολντ Γουίλκινς, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Εσεξ, μιλώντας για το θέμα στο Livescience.com, οι επιστήμονες γνώριζαν για την ύπαρξη της συγκεκριμένης φοβίας εδώ και χρόνια και τονίζει πως το Διαδίκτυο πιθανότητα επιδείνωσε τη φοβία πολλών ανθρώπων. Ο Γουίλκινς μάλιστα τονίζει πως η τρυποφοβία μπορεί να είναι εξαντλητική για πολλούς ανθρώπους που βιώνουν στο μέγιστο τα συμπτώματα.

Στο ερώτημα βέβαια γιατί αυτή η φοβία είναι τόσο κοινή, οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει ακόμη να καταλήξουν σε ικανοποιητικές απαντήσεις.

Ηδη αρκετοί επιστήμονες εκτιμούν πως πρόκειται για μια εξελικτική αντίδραση του οργανισμού που «προειδοποιεί» το άτομο για την πιθανή παρουσία παρασίτων ή μολυσματικών ασθενειών. Σε αυτό το συμπέρασμα τουλάχιστον κατέληγε σχετική μελέτη του 2018 η οποία δημοσιεύτηκε στο Cognition and Emotion. Οπως αναφέρεται, η φοβία συνδέεται με ασθένειες – οι οπές συγκεκριμένα θυμίζουν αλλοιώσει του δέρματος, φλύκταινες ή εξογκώματα που προκαλούνται από μεταδοτικές ασθένειες όπως για παράδειγμα η ευλογιά.

Μια ασθένεια δηλαδή που σκότωσε το 10% του πληθυσμού τον περασμένο αιώνα. Η αποστροφή στη θέα δέρματος που μοιάζει μολυσμένο παρέχει ένα πλεονέκτημα σε όσους παρουσιάζουν τρυποφοβία αφού προστατεύονται από μια θανατηφόρα ασθένεια.

«Αποφεύγεις πράγματα που είναι πιθανό να σε βλάψουν» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γουίλκς.

Ωστόσο ο ίδιος σε σχετική δημοσίευση επιστημονικής μελέτης στο Psychological Science για την τρυποφοβία, συγκρίνει τις εικόνες που προκαλούν τον συγκεκριμένο φόβο στους ανθρώπους με εικόνες δηλητηριωδών ζώων, όπως π.χ το χταπόδι με μπλε δακτυλίους που θεωρείται πως είναι ένα από τα πλέον θανατηφόρα ζώα στον πλανήτη. Ο ίδιος και οι συνεργάτες του κατέληξαν πως η φοβία θα μπορούσε να προκαλείται και από μια εξελικτική αντίδραση σε δηλητηριώδη πλάσματα.