Αναπτυξιακά Ορόσημα: Από την γέννηση έως την σχολική ένταξη

Γράφει η Ολυμπία Χ. Χουρσόγλου, Φιλόλογος - Ειδική Παιδαγωγός

Η ανάπτυξη του παιδιού δεν είναι μόνο σωματική. Τα παιδιά ξεκινώντας από τη γέννησή τους, μεγαλώνοντας αναπτύσσονται και μαθαίνουν. Η ανάπτυξη του παιδιού και η αξιολόγησή της μπορεί να σχετίζονται με τον τρόπο που αυτό παίζει, μαθαίνει, μιλάει και συμπεριφέρεται.

Οι δεξιότητες των παιδιών που περιλαμβάνουν τα πρώτα τους βήματα, τις πρώτες λέξεις, το γέλιο τους για πρώτη φορά και το γνέψιμο με το χέρι <<γεια>>, ονομάζονται αναπτυξιακά ορόσημα. Τα παιδιά φτάνουν σε αναπτυξιακά ορόσημα στο παιχνίδι, στη μάθηση, την ομιλία, στη συμπεριφορά και στην κινητικότητα.

Αναπτυξιακή καθυστέρηση εμφανίζεται όταν το παιδί δεν φτάνει αυτά τα ορόσημα ανάπτυξης την ίδια στιγμή όπως τα άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας. Βέβαια, τα αναπτυξιακά στάδια δεν εμφανίζονται σε όλα τα παιδιά με τον ίδιο ρυθμό, όμως υπάρχουν ενδεικτικές ηλικίες που αναφέρονται στον μέσο όρο του πληθυσμού, ώστε να εντοπιστεί νωρίς η αναπτυξιακή καθυστέρηση και τα παιδιά να δεχθούν την βοήθεια που χρειάζονται.

Βασικά γνωστικά ορόσημα και δεξιότητες:

0-6 μηνών:

Παράγει ήχους ευχαρίστησης, αντιδρά στους ήχους και γυρίζει το κεφάλι του. Ανάλογα με τις ανάγκες του χρησιμοποιεί διαφορετικό κλάμα, αναγνωρίζει φωνές και γελάει όταν του μιλάνε, μιμείται ήχους. Η φωνή του παρουσιάζει ποικιλία στην ηχηρότητα και τον τόνο, χρησιμοποιεί χειρονομίες για να υποδείξει αυτό που θέλει.

7-12 μηνών:

Καταλαβαίνει το όχι και το ναι, ανταποκρίνεται στο όνομα του, μιμείται περισσότερους ήχους. Εμφάνιση πρώτων λέξεων , βάβισμα, έντονα στοιχεία προσωδίας και επιτονισμού. Ακούει όταν του μιλάνε, σιγά – σιγά αρχίζει να αλλάζει το βάβισμα και χρησιμοποιεί σκόπιμα την ομιλία, έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 1-3 λέξεις, χρησιμοποιεί κυρίως ουσιαστικά, καταλαβαίνει τις απλές εντολές.

13-18 μηνών:

Η ομιλία του είναι σχεδόν ακατάληπτη, ηχολαλεί, ακολουθεί απλές εντολές, παράγει κάποια σύμφωνα, διαθέτει εκφραστικό λεξιλόγιο 3-25 λέξεις ή και περισσότερες, χρησιμοποιεί παράλληλα χειρονομίες και φώνηση.

19-24 μηνών:

Η ομιλία του γίνεται κατανοητή και αρχίζει να μοιάζει σταδιακά με την ομιλία των ενηλίκων. Εκφραστικό λεξιλόγιο 50-100 λέξεις ή και περισσότερες, αντιληπτικό λεξιλόγιο πάνω από 300 λέξεις. Αρχίζει να χρησιμοποιεί προτάσεις με ουσιαστικά και ρήματα, χρησιμοποιεί προσωπικές αντωνυμίες (εγώ, εσύ, αυτός), απαντά στην ερώτηση <<τι είναι αυτό;>>, ακούει ιστορίες, ονομάζει πέντε μέρη του σώματος και κάποια οικεία αντικείμενα, καταλαβαίνει και ακολουθεί εντολές με δύο μέρη.

2-3 ετών:

Η ομιλία του είναι περισσότερο κατανοητή από τους ξένους, κατανοεί τις έννοιες, κατονομάζει αντικείμενα, προσδιορίζει διάφορα μέρη του σώματος, εκφράζει την ανάγκη του να πάει τουαλέτα, απαντά σε απλές ερωτήσεις, ακούει ιστορίες και τραγούδια, χρησιμοποιεί προτάσεις με 3-4 λέξεις. Κάνει ερωτήσεις χρησιμοποιώντας 2 λέξεις, αντιλαμβάνεται 500-900 λέξεις. Εκφραστικό λεξιλόγιο 50-250 λέξεις ή περισσότερες, μιλάει δυνατά, κάνει γραμματικά και συντακτικά λάθη, παραλείπει ή αντικαθιστά κάποια φωνήματα όταν μιλάει.

3-4 χρονών:

Ακολουθεί σύνθετες εντολές (2-3 μέρη), καταλαβαίνει αντίθετες έννοιες, απαντά και κάνει απλές ερωτήσεις. Εκφράζει συναισθήματα, χρησιμοποιεί προτάσεις με 4-6 λέξεις, καταλαβαίνει 1200 – 2000 λέξεις - εκφραστικό λεξιλόγιο 800 -1500 λέξεις. Καταληπτότητα ομιλίας 80%. Βελτιώνει τα συντακτικά και γραμματικά λάθη, ψιθυρίζει, χρησιμοποιεί σωστά τον πληθυντικό αριθμό, αντωνυμίες, χρόνους ρημάτων, αντιλαμβάνεται τις έννοιες παρελθόν και μέλλον, συμμετέχει σε συζητήσεις.

4-5 χρονών:

Καταλαβαίνει τους αριθμούς μέχρι το 3, αναγνωρίζει κάποια βασικά χρώματα, καταλαβαίνει τις έννοιες του χώρου, καταλαβαίνει πάνω από 2800 λέξεις -π εκφραστικό λεξιλόγιο 900 – 2000 λέξεις. Χρησιμοποιεί σύνθετες προτάσεις 4 -8 λέξεις. Σωστή χρήση γραμματικής, ακούει μια ιστορία και απαντά σε ερωτήσεις, περιγράφει την μέρα του στο σχολείο, αναμεταδίδει ακριβώς μια ιστορία, δίνει σύνθετες απαντήσεις, γνωρίζει την χρήση αντικειμένων.

5-6 χρόνων:

Γνωρίζει και ονομάζει 6 χρώματα, ονομάζει 3 σχήματα, καταλαβαίνει περίπου 12000 λέξεις - αυξάνει συνεχώς το λεξιλόγιο του, συμμετέχει σε διαλόγους, μετράει αυτοματοποιημένα μέχρι το 30. Συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια και ακολουθεί τις οδηγίες, εκτελεί σύνθετες εντολές με 3 μέρη, ονομάζει τις μέρες της εβδομάδας, χρησιμοποιεί κλίσεις και χρόνους ρημάτων (αόριστος, μέλλοντας), αντικαθιστά ελάχιστα φωνήματα, γραμματικά πλήρης πρόταση. Ονομάζει αριστερό – δεξί. Γράφει το μικρό του όνομα με κεφαλαία. Ονομάζει τις ημέρες τις εβδομάδας σε σειρά. Αντιγράφει ρόμβο. Απαντά σε ερωτήσεις που αρχίζουν με το «γιατί» δίνοντας λογική εξήγηση. Διηγείται σωστά ιστορία, χρησιμοποιεί σωστά το χτες – αύριο. Βρίσκει το διαφορετικό σε 5 εικόνες. Ζωγραφίζει άνθρωπο με 6 μέρη του. Επικοινωνεί εύκολα με ενήλικες. Η παράβλεψη των αναπτυξιακών οροσήμων μπορεί να δυσκολέψει την διαδικασία της μάθησης όταν τα παιδιά ξεκινούν το σχολείο.

Η προσχολική ηλικία είναι η καταλληλότερη να εντοπίσουμε και να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες ώστε να ξεκινήσουν τα παιδιά το σχολείο με πλήρη τον χάρτη των δεξιοτήτων τους. Τις περισσότερες φορές, ένα αναπτυξιακό πρόβλημα δεν είναι κάτι που το παιδί <<θα το ξεπεράσει>> μόνο του. Αλλά, με την κατάλληλη βοήθεια, το παιδί μπορεί να αξιοποιήσει όλο το δυναμικό του.

Ολυμπία Χ. Χουρσόγλου

Φιλόλογος - Ειδική Παιδαγωγός