Εκπαίδευοντας και θεραπεύοντας

Τα οφέλη της επαφής των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αναπηρία με τον πιο πιστό φίλο του ανθρώπου, τον σκύλο

Οι μεταβαλλόμενες εξελίξεις στις κοινωνικές δομές και η πρόοδος των ψυχιατρικών και αναπτυξιολογιακών επιστημών, αλλά και η υιοθέτηση ενός κοινωνικού μοντέλου σχετικά με τα άτομα ΑμΕΑ έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη και εφαρμογή νέων μεθόδων θεραπευτικών, ενταξιακών ή ορθότερα συμπεριληπτικών παρεμβάσεων σχετικά με τους ανθρώπους αυτούς.

Η ανάδειξη από τους ειδικούς για ανάγκη ουσιαστικής εκπαίδευσης, αλλά και βελτίωσης των συνθηκών ζωής, όχι μόνο των ενηλίκων, αλλά και των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αναπηρία έχει επιβάλλει σύγχρονες και εξατομικευμένες μεθόδους θεραπευτικών παρεμβάσεων, στις οποίες αξιοποιείται η έτσι και αλλιώς θετική επαφή των ατόμων με τα ζώα.

Τα ζώα, αναπόσπαστο κομμάτι της φύσης αποτελούσαν ανέκαθεν για τον άνθρωπο συντροφιά και βοήθεια. Άλλωστε, στις απαρχές του κόσμου ο άνθρωπος καλείται να είναι υπηρέτης της φύσης, αλλά και να ζει από αυτήν. 

Ο καλύτερος φίλος και ο πιο πιστός όπως λένε για τον άνθρωπο είναι ο σκύλος. Και πράγματι, ένα πιστό σκυλί είναι ικανό να δώσει και τη ζωή του για το άτομο που το φροντίζει. Κάπου εδώ, λοιπόν, έρχεται να προστεθεί και η θετική παρουσία των σκύλων στις περιπτώσεις, στις οποίες παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αναπηρία, με μαθησιακές δυσκολίες και διαταραχές (συναισθηματικές, συμπεριφορικές) χρειάζονται το δικό τους εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης.

Αναλυτικότερα, η επαφή με τα σκυλιά μειώνει το στρες, το άγχος και βοηθά στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Επίσης, η φροντίδα του σκύλου και η καθημερινή βόλτα αποτελεί φυσική άσκηση, ενώ η συντροφιά του απαλύνει τη μοναξιά. Έτσι, μοναχικά παιδιά μπορούν να έχουν μία ευχάριστη και πιστή παρέα, να γίνουν υπεύθυνα, ενώ η συναισθηματική κατάσταση στην οποία βρίσκονται μπορεί να βελτιωθεί. Επίσης, τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αναπηρίες αναπτύσσουν την αυτοεκτίμησή τους και το αίσθημα εμπιστοσύνης όταν αναλαμβάνουν τη φροντίδα ενός σκυλιού.

Έχει διαπιστωθεί ότι σε διάφορες περιπτώσεις η καλύτερη αλληλεπίδραση με τα ζώα, παρά με τους ανθρώπους ενισχύει τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Επιπροσθέτως, τα παιδιά με υπερκινητικότητα (ή ΔΕΠΥ) ενισχύονται θετικά από την επαφή τους με τα σκυλιά και με τα ζώα (Φωστηροπούλου Ζωή- Ψυχολόγος). Εδώ θα σημειώσουμε και τη βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων (ανάπτυξη φιλίας και φροντίδας), αλλά και την ανάπτυξη της υπευθυνότητας.

Συνήθως, οι οικογένειες που έχουν να αντιμετωπίσουν τη σύγχρονη καθημερινότητα με παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αναπηρία έρχονται μπροστά σε προβλήματα που αφορούν το άγχος, τους κοινωνικούς αποκλεισμούς και την έλλειψη ουσιαστικής κρατικής μέριμνας. Όλα αυτά είναι δυνατόν να αυξήσουν τα οικογενειακά προβλήματα και τη μη αποδοχή της πραγματικής κατάστασης, λόγω ακόμη και αισθήματος ενοχής, καθώς η κοινωνία δεν έχει κάνει ουσιαστικά βήματα προς την ισάξια συμπερίληψη αυτών των απλώς διαφορετικών ανθρώπων. Η παρουσία ενός κατοικιδίου με βάση διάφορες έρευνες αποδεικνύεται θετική. Το σκυλί, για παράδειγμα, θα γίνει αναπόσπαστο κομμάτι του σπιτιού, έτσι θα υπάρχει ανάγκη για φροντίδα, επομένως για κοινές δραστηριότητες μεταξύ γονέων και παιδιών. Η σωστή φροντίδα του κατοικιδίου από τους γονείς επηρεάζει θετικά τα παιδιά. Αυτά εξ ανάγκης του σκυλιού ανάγκαζονται να βγουν έξω, να κάνουν παρέα και να απομακρυνθούν από τον υπολογιστή, που αποτελεί τη συνηθισμένη συντροφιά των παιδιών με δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση.

Σύμφωνα με τους Refender&Godman σε έρευνα που έγινε σε παιδιά με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές φανερώθηκε ότι η παρουσία σκύλων στην παρέμβαση μείωσε τις αρνητικές συμπεριφορές και ενίσχυσε τη συμμετοχή των παιδιών αυτών. Αξιοποιήθηκε η ενορχηστρωμένη αλληλεπίδραση με χάιδεμα, αφή και έπειτα παιχνίδι.

Σε άλλη έρευνα του Prothmann (2009) που έγινε σε 14 παιδιά με ASD αποδείχτηκε ότι τα περισσότερα παιδιά προτίμησαν την αλληλεπίδραση με σκύλο. Στη μέθοδο, επίσης, ΑΑΤ το 1998 στο νοσοκομείο St. MaryHospitalforChildren χρησιμοποιήθηκε ο σκύλος. Πιο αναλυτικά, μία φορά τον μήνα έρχονταν σε επαφή με σκυλιά παιδιά με κινητικά προβλήματα.

Τέλος, ας μην ξεχνάμε και την αναφορά του Garner (1996) που ανάμεσα στους πολλαπλούς τύπους νοημοσύνης των ανθρώπων που περιγράφει, υπάρχει και αυτή της φυσιογνωστικής/οικολογικής/νατουραλιστικής νοημοσύνης (9η μορφή νοημοσύνης). Σε αυτήν οι άνθρωποι που είναι σε υψηλό επίπεδο, έχουν ευκολία στη φροντίδα των ζώων και στην αλληλεπίδραση με τα ζώα. Μπορούν πολύ καλά να τα ταξινομούν, να καταγράφουν τις συνήθειές τους και να μαθαίνουν σε σύνδεση με τα ζώα ή τη φύση. Έχει παρατηρηθεί ότι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, ακόμη και υπερκινητικότητα, είναι σε θέση να γνωρίζουν πολλά σε σχέση με το ζωικό βασίλειο. Όσο και αν υπάρχουν αντίθετες απόψεις, είναι σημαντικό να αξιοποίησουμε αυτήν την πληροφορία για να ενισχύσουμε τη διαφοροποιημένη μάθηση.

Συνοψίζοντας, ας αφήσουμε τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με τα κατοικίδια ζώα, καθώς η επαφή αυτή μόνο θετικά μπορεί να αποφέρει. Να τολμήσουμε να προτείνουμε την υιοθέτηση αδέσποτων ζώων από το σχολείο (ασφαλλώς με έλεγχο για την υγεία των παιδιών); Μία τέτοια ενέργεια είναι δυνατόν όχι μόνο να δώσει εναλλακτική διέξοδο στους μαθητές που δεν ακολουθούν μία τυπική πορεία μάθησης, αλλά να γεννήσει αισθήματα υπευθυνότητας, σεβασμού και δοτικότητας σε όλους τους μαθητές.

Προκοπίδου Μαρία, εκπαιδευτικός- συγγραφέας, M.Ed. Επιστήμες Αγωγής και Νέες Τεχνολογίες: Ανθρωπιστικές Σπουδές (ΠΔΜ) &M.Ed. Ειδική (Ενιαία) Εκπαίδευση (ΕΠΚ)

 Προκοπίδης Θεόδωρος- Διαπιστευμένος Εκπαιδευτής σκύλων- Ειδικός στην Ψυχολογία Σκύλων